Placebo- en nocebo-effecten

Dr. Antoinette van Laarhoven, afdeling Medische Psychologie UMC St. Radboud, kreeg de Herman Musaph Prijs voor haar artikel:

Induction of nocebo and placebo effects on itch and pain by verbal suggestions.

Eerst even twee definities: Het nocebo-effect is een negatief verwachtingseffect en de tegenhanger van het positieve verwachtingseffect dat bekend is als het placebo-effect.

Nocebo wordt veelal gezien als een onderdeel van het placebo-effect. Populair gezegd: 'Angst maakt ziek'. Iemand met autoriteit kan door een ongunstige diagnose te stellen (per abuis of niet) een negatieve verwachting wekken. Als er bovendien een onzeker klimaat is, zal deze diagnose sneller worden aangenomen. Bij onzekere, suggestibele mensen zal het effect nog groter zijn. Als de negatieve verwachting maar sterk genoeg geloofd wordt is het zelfs mogelijk dat iemand dood zal gaan door het nocebo-effect. Het zelfgenezend vermogen kan ernstig verzwakken door deze negatieve invloeden (Wikipedia).
Een placebo (Latijn en het betekent: 'ik zal behagen') is een als geneesmiddel voorgeschreven of aangeprezen middel dat geen werkzame bestanddelen bevat. Het woord placebo wordt ook gebruikt als kort voor het placebo-effect. Een placebo slaat in die betekenis op een positief psychisch effect dat optreedt door vertrouwen in de heilzame werking van een behandeling (bijvoorbeeld meer gevoel van welbehagen of opluchting). Het placebo zelf geneest echter niets en het effect ervan is kortstondig.

Ook bij geneesmiddelen treedt placebo op door de verwachting die de patiënt heeft. Echte geneesmiddelen dienen daarom het placebo-effect significant te overstijgen om over "medicinale werkzaamheid" te kunnen spreken (Wikipedia). Het is reeds lang bekend dat pijn kan verminderen door placebo-effecten en verergeren door nocebo-effecten. Of dit ook voor jeuk geldt is tot nu toe onbekend.
Door van Laarhoven is nu onderzocht in hoeverre nocebo- en placebo-effecten een rol kunnen spelen bij jeuk. Het resultaat van haar onderzoek is dat er duidelijke aanwijzingen zijn gevonden dat het nocebo-effect een rol kan spelen bij verergering van jeuk en dat een positieve verwachting opgewekt door verbale suggestie kan leiden tot een afname van jeuk.

Persoonlijke noot (DdH): Voor mij is duidelijk dat een optimistische houding van de dokter en de verpleegkundigen t.o.v. de ingestelde behandeling een positieve bijdrage kan leveren aan het succes van de behandeling. *Uit: Nederlands Tijdschrift voor Dermatologie en Venereologie, januari 2013. Dr. Dick de Hoop.