Werking van koolteer bij eczeem ontrafeld?

In het Journal of Clinical Investigation van februari 2013 stond een artikel van biomedisch wetenschapper Ellen van den Bogaard et al met als titel: “Coal tar induces AHR-dependent skin barrier repair in atopic dermatitis”. (J Clin Invest. 2013;123(2):917–927).

Vrij vertaald betekent dit dat door koolteer de barrièrefunctie, die bij eczeem verloren gaat, hersteld wordt.

Mevrouw van den Bogaard is werkzaam onder leiding van professor Schalkwijk op het dermatologisch onderzoek laboratorium van het UMCN te Nijmegen.

Koolteerzalf wordt al sinds oudsher gebruikt bij eczeem. Hoe koolteer werkt is nog niet precies bekend. Koolteer bevat stoffen, zogenaamde polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s), die kanker zouden kunnen veroorzaken. Hierdoor en door de vieze reuk en optredende verkleuringen heeft het gebruik van koolteerzalf in de dermatologie een slechte naam gekregen. Onlangs is echter door mevrouw Roelofzen (et al), werkzaam in hetzelfde laboratorium, aangetoond, in een grootschalig epidemiologisch onderzoek, dat er geen aanwijzingen gevonden konden worden op een verhoogd risico op kanker bij het gebruik van koolteerzalf (Toxicol Lett. 2012 Aug 13;213(1):39-44).

In de huid zijn bepaalde receptoren aanwezig die een grote rol spelen in het herstel van de beschadigde huid wanneer er beschadigingen zijn opgetreden, zoals bijvoorbeeld ten gevolge van eczeem. Deze receptoren, AHR receptoren genoemd, blijken door het onderzoek van mevrouw van den Bogaard door koolteer gestimuleerd te worden, waardoor de genezing van de beschadigde huid bespoedigd wordt. Met andere woorden de barrièrefunctie van de huid hersteld wordt. Ook werd aangetoond dat koolteer een remmende werking heeft op het ontstekingsproces bij eczeem. Door deze onderzoeken komt de koolteertherapie weer in een ander daglicht te staan en komen er weer duidelijke argumenten op tafel deze “ouderwetse therapie” niet zonder meer overboord te gooien.

Mogelijk kunnen in de toekomst de werkzame stoffen uit koolteer geïsoleerd worden en kan er een patiëntvriendelijker product ontwikkeld worden voor de patiënten die behept zijn met eczeem.

Mevrouw van den Bogaard liet me per e-mail weten dat er in de toekomst ook onderzoek plaats gaat vinden naar de werking van teer (zalven) bij psoriasis. In het verleden is gebleken dat teerpreparaten minder werkzaam zijn bij psoriasis dan bij eczeem. Maar wie weet kan er met enig geknutsel aan de nog te isoleren werkzame stoffen weer een middel gevonden worden dat wel goed werkzaam blijkt te zijn bij psoriasis.

In het PDBC wordt koolteer gebruikt bij de hoofdbehandeling van psoriasis. Gezien de goede resultaten hiermee was er voor ons geen enkele reden dit niet te doen. Met de hierboven beschreven bevindingen, reden temeer hiermee door te gaan.

Woordenlijstje:
Et al: met anderen

Barrièrefunctie: een intacte huid laat geen stoffen van buiten door die een ontstekingsreactie, zoals eczeem, kunnen oproepen

Epidemiologisch: hier, onder een grote groep van de bevolking

Receptor: hier, eiwit in een celwand die zich bindt aan een stof (uit de teer) waardoor de cel aangezet wordt tot een bepaalde reactie

Ontsteking: weefselreactie op een schadelijke prikkel (hier: leidend tot eczeem)

Dr. Dick de Hoop.